Oszczędności dziecka – co warto o nich wiedzieć od strony prawnej?

Podobnie jak wielu rodziców, w pewnym momencie zacząłem zastanawiać się nad kwestią oszczędzania dla moich dzieci. W tym przypadku kwota oraz cel inwestycyjny były dla mnie zupełnie jasne – w przeciwieństwie do formy prawnej tej inwestycji.

Oszczędzanie pieniędzy dla dzieci nie jest dziś niczym niespotykanym – pomimo tego jednak, ku mojemu zaskoczeniu, zasady nie zostały jeszcze jasno sformułowane. Poświęciłem zatem trochę czasu aby dowiedzieć się, z czym muszę liczyć się, chcąc otworzyć konto w imieniu swojego dziecka i czy w ogóle warto decydować się na takie rozwiązanie zamiast oszczędzania na ten cel w ramach własnego rachunku.

Jeżeli jeszcze nie wiesz, dlaczego właściwie już teraz miałbyś inwestować z myślą o wsparciu przyszłości swoich dzieci, zacznij od przeczytania mojego najnowszego artykułu na ten temat. 

Czy dziecko ma zdolność do czynności prawnych?

Termin „zdolność do czynności prawnych” często bywa mylony z pojęciem zdolności prawnej. Zdolność prawna oznacza zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków, która przysługuje każdemu człowiekowi od momentu narodzin aż do chwili śmierci (nie może zostać odebrana czy w jakimkolwiek stopniu ograniczona). 

Zgodnie z prawem polskim zdolność do czynności prawnych jest natomiast nabywana przez osoby fizyczne stopniowo:

• osoby poniżej 13 r. ż. nie dysponują zdolnością do czynności prawnych;
• w momencie ukończenia 13 r. ż. otrzymują one ograniczoną zdolność do czynności prawnych;
• pełną zdolność do czynności prawnych uzyskują natomiast w momencie osiągnięcia pełnoletniości, czyli 18 r. ż.*

* jedyny wyjątek stanowi małoletnia kobieta powyżej 16 r. ż., której sąd z ważnych powodów pozwoli zawrzeć małżeństwo – wówczas z momentem zawarcia małżeństwa uzyskuje ona pełną zdolność do czynności prawnych

Dziecko poniżej 13 r. ż. nie ma zatem prawa wykonać żadnej operacji (np. przelewu) nie uzyskawszy autoryzacji opiekuna prawnego. Osoba pomiędzy 13 a 18 r. ż. nie potrzebuje natomiast zgody rodzica do czynności takich jak m. in. realizacja przelewów, płatności zbliżeniowe, wypłaty z bankomatów czy zakupy przez Internet - nie może jednak zmieniać ustalonych na swoim koncie limitów transakcyjnych, nie otrzyma także karty kredytowej.

Kto jest właścicielem konta?

Właścicielem konta jest ta osoba, w imieniu której prowadzimy konto – czyli nasz klient.

Jeżeli jesteś właścicielem konta jako rodzic (osoba dorosła, w pełni zdolna do czynności prawnych), to Ty – ewentualnie wraz z małżonkiem, jeżeli macie wspólnotę majątkową – decydować będziesz o sposobie, w jaki rozporządzisz zaoszczędzonymi środkami.

Jeśli natomiast posiadaczem rachunku jest dziecko, zarządzanie jego mieniem wchodzi w zakres obowiązków obojga rodziców. Rodzice zobowiązani są do odpowiedzialnego gospodarowania majątkiem dziecka przez prawo - takie rozwiązanie wprowadzone zostało chociażby ze względu na to, aby zabezpieczyć dziecko przed utratą majątku. Jako rodzic nie możesz jednak rozporządzać tymi pieniędzmi wedle własnego uznania. W pewnych sytuacjach, jeśli czynność, której chcą dokonać rodzice przekracza zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, rodzice zmuszeni są uzyskać zgodę sądu rodzinnego.

Majątek dziecka może być wykorzystywany przez jego rodziców głównie w celu zaspokojenia potrzeb małoletniego dziecka oraz ewentualnie - w rozsądnym zakresie - w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Należy jednak pamiętać, iż istnieje obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka. I tak przeprowadzenie remontu ze środków na koncie dziecka prawdopodobnie zostanie uznane przez sąd za nadużycie – zakup wymarzonej konsoli będzie już jednak całkowicie zgodny z prawem.

Przywłaszczenie pieniędzy dziecka to przestępstwo zagrożone karą nawet do 5 lat więzienia. I choć wydaje się to dosyć teoretyczne – przeprowadzenie postępowania wymagałoby bowiem złożenia przez dziecko odpowiedniego zawiadomienia do prokuratury – należy mieć na uwadze, iż zarządzanie majątkiem dziecka kierując się jego dobrem należy do obowiązków rodzicielskich.

Kto może dysponować zgromadzonymi środkami?

Dopóki Twoje dziecko nie osiągnie pełnoletności, będziesz dysponować pewną kontrolą nad jego oszczędnościami, choć jej zakres stopniowo ulegać będzie ograniczeniu. Z chwilą ukończenia przez dziecko 18 r. ż. obejmie ono jednak całkowitą władzę nad swoim kontem.

W tym właśnie momencie uwidacznia kluczowa różnica pomiędzy obiema opcjami. Którą z nich wybrać? Wyobraź sobie, że od 15 lat wpłacasz pieniądze na konto swojego dziecka z myślą o jego przyszłej edukacji i lepszym starcie w dorosłe życie, chociażby poprzez wkład własny w kredyt hipoteczny.

Zacząłeś oszczędzać, kiedy Twój syn lub córka mieli 3 lata i byli najgrzeczniejszymi dzieciakami na świecie. Niestety, wraz z okresem dojrzewania w ich życiu pojawiło się nie najlepsze towarzystwo, imprezy, alkohol czy inne używki. Twoje dziecko formalnie osiągnęło pełnoletność, ale niekoniecznie stało się równocześnie dojrzałym człowiekiem. Zaoszczędzone pieniądze może lekką ręką wydać na krótkotrwałe przyjemności.

Jeżeli lubisz mieć wszystko pod kontrolą i nie obawiasz się istotnych problemów finansowych czy rodzinnych, które mogłyby zagrozić Twoim oszczędnościom, zdecydowanie rekomenduję odkładanie pieniędzy dla dziecka w ramach Twojego własnego rachunku.

Z drugiej strony, jeżeli to dziecko wychodzi z inicjatywą oszczędzania pieniędzy, które zarabia czy drobnych kwot odkładanych z kieszonkowego albo prezentów urodzinowych, albo też samo interesuje się tematem finansów – jest to postawa, którą warto wesprzeć. W takim przypadku najlepiej będzie otworzyć konto bezpośrednio dla dziecka.

Pamiętaj też, że w przypadku rachunku osoby małoletniej wypłata środków powyżej 1000 euro w kwartale kalendarzowym dokonana może być wyłącznie za pisemną zgodą obu przedstawicieli ustawowych z podpisami notarialnie poświadczonymi lub zweryfikowanymi osobiście w obecności pracownika Finax.

Kiedy nie wszystko w rodzinie działa tak, jak powinno

Niestety, nie żyjemy w świecie idealnym. Rodziny często borykają się z różnymi problemami. Jeżeli w Twoim małżeństwie nie żyjecie ze sobą najlepiej, a Ty chcesz mieć pewność, że w razie ewentualnego rozwodu dziecko uzyska całą kwotę, jaką dla niego przeznaczyłeś – lepiej będzie założyć konto bezpośrednio na jego imię i nazwisko. Na to rozwiązanie warto zdecydować się również, jeżeli Twoja sytuacja rodzinna jest nieco bardziej skomplikowana, a Ty obawiasz się, iż w razie Twojej ewentualnej śmierci przeznaczona dla jednego dziecka kwota mogłaby zostać rozdysponowana pomiędzy wszystkich spadkobierców.

Podobnie wygląda sytuacja, jeżeli obawiasz się, że Ty lub Twój małżonek możecie popaść w trudności finansowe. Dzięki temu, że konto Twojego dziecka założone zostanie na jego dane, w razie ewentualnych problemów komornik nie będzie mógł zająć ulokowanych na jego rachunku środków.

To normalne, że na co dzień nie lubimy myśleć o tego typu sytuacjach. Warto jednak dokładnie rozważyć, czy w sytuacji, w której obecnie się znajdujemy nie przyda nam się dodatkowe zabezpieczenie.

Czy dzieci muszą płacić podatki?

Niewielu rodziców zdaje sobie sprawę, że dzieci również muszą płacić podatki. Z podatkowego punktu widzenia (choć pamiętajcie, że nie jesteśmy doradcami podatkowymi i zawsze warto o interpretację spytać własny urząd skarbowy), korzystniejsze jest założenie konta od razu na dziecko (wariant 1). Jeśli zakładamy konto na siebie (wariant 2) ,  to później jego przekazanie dziecku, w takiej lub innej formie, może rodzić skutki w podatku od spadków i darowizn. Trzeba pamiętać,  że zwolnienia w tym podatku, w zależności od kwot, są obwarowane w tzw. I grupie podatkowej pewnymi warunkami (to trochę dłuższa historia).

Jeśli natomiast zakładamy dziecku konto przed ukończeniem 18 roku (wariant 1), to jest to konto dziecka. Wpłacając środki pieniężne na konto dziecka, do którego prawa przysługują dziecku (jest ono posiadaczem rachunku), należy pamiętać o tym, że darowizny środków pieniężnych na gruncie polskiego systemu podatkowego nie są obojętne podatkowo. Należy mieć na uwadze, że w określonych sytuacjach przekazanie środków pieniężnych dziecku może rodzić obowiązek podatkowy po stronie dziecka, prosimy zatem o czujność w zakresie obowiązków podatkowych, które mogą powstać, a dotyczą kont otwieranych w Finax dla dzieci.

Darowizna od najbliższej rodziny, nawet, jeśli przekracza kwotę wolną, może być jednak całkowicie zwolniona od podatku od spadków i darowizn (stan na 27.05.2022). Jak to zrobić?

Inna sprawą to natomiast coroczny podatek PIT (w obu wariantach płaci go rodzic). Bo choć do ukończenia 18 roku za dziecko musimy się rozliczać my, rodzice, to rozliczenie to dotyczy zysków (dochodów) uzyskanych przez dziecko na majątku wcześniej oddanym przez rodzica. Dlatego ważne jest żeby rozróżniać wpłaty na rzecz dziecka (podatek od spadków i darowizn), od wypłat w jego imieniu (PIT, oczywiście jeśli jest dochód).

Jeśli zaś sami inwestujemy, a potem chcemy portfel przekazać dziecku (znów wariant 2), to nie dość, że po 18 roku musimy brać pod uwagę regulacje dotyczące podatku od spadków i darowizn, to dodatkowo musimy portfel spieniężyć, aby móc przekazać go dziecku.

Wniosek

Zerknij jeszcze raz do tabelki wyżej, by zobaczyć zalety i wady obu możliwości. Moim zdaniem, oszczędzanie z myślą o przyszłej edukacji czy mieszkaniu dziecka lepiej realizować w ramach własnego konta (konta rodzica) (tutaj wyjątkiem będą jedynie ewentualne problemy rodzinne czy finansowe). Jeżeli jednak Twoim głównym celem jest edukacja finansowa dziecka lub to ono wychodzi z inicjatywą oszczędzania pieniędzy – wówczas warto rozważyć założenie konta dla dziecka w jego własnym imieniu.