Nieszczęśliwe zdarzenia, takie jak poważna choroba, paraliż na skutek wypadku samochodowego czy śmierć w rodzinie, są częścią życia. Nikt z nas nie zakłada na co dzień takiej ewentualności, w rzeczywistością mogą one jednak dotknąć nas w każdej chwili. Gdy już wystąpią, nakładają na całą rodzinę obciążenie finansowe w postaci długotrwałych wydatków lub utraconych dochodów.

Dobra polisa ubezpieczeniowa może pomóc w trudnej sytuacji. Niestety, często zdajemy sobie sprawę z jej znaczenia dopiero wtedy, gdy jest już za późno. Ubezpieczenie nie jest jedyną formą ochrony przed ryzykiem, ma także zarówno zalety, jak i wady. W tym artykule wyjaśnimy więc dla kogo, kiedy i w jakiej formie sprawdzi się naszym zdaniem najlepiej.

Z tego tekstu dowiesz się:

• Jak działają ubezpieczenia?
• Przed czym warto się ubezpieczyć?
• Jaką sumę ubezpieczenia wybrać?
• Jakie są wady ubezpieczeń?
• Kto szczególnie powinien zadbać o ubezpieczenie?
• Jak wybrać ubezpieczenie?

Jak działa ubezpieczenie?

Ubezpieczenie to umowa z firmą ubezpieczeniową, która w zamian za regularne wpłaty składek wypłaci Ci pieniądze w przypadku wystąpienia określonego zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Można ubezpieczyć się zarówno od zdarzeń negatywnych (np. śmierć, wypadek samochodowy, choroba, pożar czy powódź) jak i pozytywnych (np. ubezpieczenie na życie). Wypłata pieniędzy przez firmę ubezpieczeniową nazywana jest roszczeniem.

Istnieją różne rodzaje ubezpieczeń. Dzielą się na te obowiązkowe (np. ubezpieczenie samochodu), ustawowe (np. ubezpieczenie zdrowotne) i dobrowolne (np. ubezpieczenie wypadkowe). Można podzielić je również ze względu na ubezpieczyciela. Tu wyróżnimy ubezpieczenia publiczne (świadczone przez państwowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych) oraz te komercyjne.

Ubezpieczenia można podzielić równiez według kryterium przedmiotu ubezpieczenia na ubezpieczenia na życie i ubezpieczenia majątkowe. Ubezpieczenie na życie, jak sama nazwa wskazuje, obejmuje ryzyka związane z Twoim życiem, takie jak śmierć czy poważne choroby. Ubezpieczenie majątkowe chroni z kolei przed zobowiązaniami czy szkodami majątkowymi.

Przy zakupie ubezpieczenia uzgadnia się wysokość sumy ubezpieczenia. To kwota, która służy do określenia wysokości odszkodowania w przypadku roszczenia ubezpieczeniowego. W niektórych przypadkach to także maksymalna kwota, która zostanie wypłacona w razie wypadku, innym razem wypłata może być kilkukrotnością sumy ubezpieczenia.

Świadczenie nie musi być wypłacone osobie, która zawarła ubezpieczenie. Niektóre rodzaje ubezpieczeń pozwalają na wybór dowolnej osoby uprawnionej, której zostaną wypłacone pieniądze w przypadku wystąpienia szkody.

Ubezpieczenie jest więc formą podziału ryzyka. Firma ubezpieczeniowa ma wielu klientów, z których każdy regularnie płaci mniejszą kwotę. W przypadku wystąpienia szkody część zebranej kwoty przeznaczana jest na odszkodowanie. Dzięki temu nie musi go płacić sam dotknięty nieszczęściem człowiek, ale jest ono dzielone na kilka osób, co sprawia, że finansowo staje się bardziej znośne.

Firmy ubezpieczeniowe są jednak tylko firmami, starają się więc unikać strat. Z tego powodu muszą z wyprzedzeniem oszacować ryzyko i kwotę, którą będą musiały wypłacić. W tym celu stosują dwie techniki.

Pierwsza z nich polega na rozróżnieniu ryzyka zanim dojdzie do ubezpieczenia. Firma ubezpieczeniowa sprawdza cechy klienta i dostosowuje do nich indywidualną cenę składki. Ten proces określa się mianem "screeningu".

Dla przykładu, ryzyko śmierci wśród młodych ludzi jest znacznie niższe niż w przypadku osób po pięćdziesiątce. I odwrotnie, ryzyko wypadku samochodowego jest zwykle wyższe u osób młodych (mniejsze doświadczenie za kierownicą, większa szansa na "popisywanie się"). Młodzi ludzie będą więc płacić niską cenę za ubezpieczenie na życie, ale już wyższą za ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków.

Druga technika zapobiega podejmowaniu nadmiernego ryzyka już po zawarciu ubezpieczenia. W umowie określa się wyłączenia, czyli okoliczności, w których świadczenie nie zostanie wypłacone. Wyłączenia mogą dotyczyć m.in. wypadku podczas uprawiania sportów ekstremalnych, śmierci podczas ataku terrorystycznego w obcym kraju czy wypadku samochodowego spowodowanego jazdą pod wpływem alkoholu.

Fundusz awaryjny może nie wystarczyć

Odpowiedni fundusz awaryjny obejmuje 3-6 miesięcy typowych wydatków. Pozwala na opłacenie większości niespodziewanych wydatków, z którymi każdy z nas spotyka się w życiu (np. awaria samochodu lub urządzenia czy czasowa niezdolność do pracy) Ponieważ wystarczająca rezerwa chroni nas przed niepotrzebnym zaciąganiem długów, naszym zdaniem jest podstawowym celem każdego inwestora.

W dłuższym okresie zgromadzony majątek jest również dobrym ubezpieczeniem. Jeśli, na przykład, umrzesz przedwcześnie, Twoja rodzina może wykorzystać odziedziczone pieniądze jako dodatkowy dochód lub użyć ich do spłacenia kredytu hipotecznego.

Zaletami majątku i funduszu awaryjnego są natychmiastowa dostępność i swoboda wykorzystania go na dowolny wydatek. Z drugiej strony, jeśli chcesz pokryć wszystkie mniejsze ryzyka za pomocą ubezpieczenia, będziesz potrzebował kilku dodatkowych ubezpieczeń (np. na wypadek chorób).

Jednocześnie, w przypadku roszczenia ubezpieczeniowego, musisz otrzymać jak najszybszą wypłatę. Rzadko zdarza się, abyś przebywał w szpitalu dłużej niż trzy tygodnie. Ceną za szybszą wypłatę jest wysoka składka w porównaniu do potencjalnego świadczenia.

Dlatego zalecamy fundusz awaryjny i budowanie majątku jako podstawowe środki ochrony przed ryzykiem. Istnieją jednak przypadki, w których te środki nie będą wystarczające. To zdarzenia mniej prawdopodobne (które nie przytrafiają się wielu z nas) w porównaniu do typowych nagłych wypadków, ale wiążą się z wyjątkowo wysokimi wydatkami.

Zostaje u Ciebie zdiagnozowany nowotwór, a Twojej rodziny nie stać na pięciocyfrowe sumy potrzebne na leczenie. Spadasz z wysokości i zostajesz z dziećmi, którymi trzeba się zająć, a także długami do spłacenia. Zostajesz sparaliżowany na skutek wypadku samochodowego i nie jesteś w stanie podjąć pracy, która pozwoliłaby na opłacenie opieki, terapii lub sprzętu domowego dostosowanego do poruszania się na wózku inwalidzkim.

Nie lekceważ prawdopodobieństwa takich zdarzeń. Czy wiesz, że nowotwór oraz choroby układu krążenia to najczęstsze przyczyny śmierci Europejczyków? Nie wszystkie z nich występują w podeszłym wieku, dla przykładu śmiertelne choroby u kobiet występują najczęściej pomiędzy 20. a 45. rokiem życia.

W Europie każdego roku diagnozuje się około 4 miliony nowych zachorowań na nowotwory. W 2020 roku około 1,9 mln osób zmarło w szpitalach na skutek wypadku. Nieszczęście czyha na nieprzygotowanych, którzy nie biorą pod uwagę takich możliwości.

Nawet idealny fundusz awaryjny może w takich przypadkach nie być wystarczający, wydatki mogą bowiem iść w dziesiątki czy nawet setki tysięcy złotych. Taką „polisę” możnaby zbudować przez inwestowanie, będzie to jednak wymagało sporej ilości czasu, by pozwolić działać procentowi składanemu i zminimalizować ryzyko związane z inwestowaniem.

Mniej zamożni (zwłaszcza osoby młode, które nie miały dotąd wystarczająco dużo czasu na jego zbudowanie) muszą rozejrzeć się więc za innymi sposobami zabezpieczenia się przed złym losem.

Generalnie ubezpieczenie warto rozważyć więc na wypadek ryzyk, które wiązałyby się z wydatkami przekraczającymi nasz fundusz awaryjny (3-6 miesięcy typowych wydatków) oraz naszą wartość netto (suma naszych aktywów - niespłacone długi). Gdy w grę wchodzą niższe nieprzewidziane wydatki, korzystniej jest korzystać z finansowej rezerwy i zgromadzonych aktywów.

Czas powrotu do zdrowia

Pytanie brzmi, jaka kwota ubezpieczenia jest potrzebna na wypadek takich zagrożeń. Zależy ona od indywidualnej sytuacji każdego z nas, nie chcemy więc rzucać tutaj konkretnych liczb. Twoje ubezpieczenie powinno pokryć różnicę pomiędzy kwotą wydatków związanych z konkretnym ryzykiem a wartością Twoich aktywów.

Spróbuj więc oszacować, jakie będą to wydatki w przypadku danego zdarzenia (oczywiście, nie będą to dokładne liczby - wystarczą te przybliżone). Określ, ile zajęłoby Ci dojście do siebie po danym zdarzeniu, wyleczenie urazu, ewentualne znalezienie pracy odpowiadającej Twojemu nowemu stanowi zdrowia czy przeprowadzka do mniejszej nieruchomości. Zwykle zaleca się, aby przeznaczyć na to nawet do 5 lat.

Weźmy przykład urazu, który uniemożliwiłby nam wykonywanie dotychczasowej pracy. Oszacuj wydatki na utrzymanie Ciebie (i, ewentualnie, osób znajdujących się na Twoim utrzymaniu) przez następne 5 lat oraz rehabilitację lub opiekę.

W przypadku ryzyka takiego jak przedwczesna śmierć, uwzględnij koszty całkowitej spłaty zadłużenia. Odejmij szacowany dochód partnera, dostępne aktywa i wszelkie wsparcie ze strony państwa.

Otrzymana różnica da Ci pojęcie o idealnej kwocie potencjalnego roszczenia ubezpieczeniowego. Ta kwota da Ci wystarczająco dużo czasu na odzyskanie zdrowia, przekwalifikowanie się i szukanie nowej pracy. W miarę wzrastania Twojego majątku możesz stopniowo zmniejszać sumę ubezpieczenia, do czego wrócimy w dalszej części artykułu.

Pułapki w świecie ubezpieczeń

Omówiliśmy już potencjalne korzyści płynące z ubezpieczenia. Aby podjąć świadomą decyzję, musisz jednak znać też potencjalne pułapki, na które powinieneś zwrócić uwagę podczas dokonywania wyboru.

Pierwszą z nich jest cena. Wiele osób płaci niepotrzebnie wysokie składki, które u konkurencji byłyby niższe. Dodatkowo, wraz ze wzrostem ryzyka, ubezpieczenie będzie coraz droższe. Jeśli chcesz ubezpieczyć się od ryzyka śmierci lub poważnej choroby, zapłacisz kilkukrotnie mniej, jeśli zrobisz to w młodym wieku.

Uważaj też na opłaty. Są one szczególnie niebezpieczne w przypadku popularnego produktu inwestycyjnego ubezpieczenia na życie. W przeciwieństwie do terminowego ubezpieczenia na życie, w tym produkcie cała składka nie idzie na pokrycie ryzyka. Produkt zawiera też element inwestycyjny, a zatem towarzystwo ubezpieczeniowe co miesiąc będzie inwestować część Twojej składki.

Brzmi nieźle, ale jest pewien haczyk. W takich produktach większość pieniędzy najczęściej pochłaniają opłaty. Lepiej jest więc budować majątek oddzielnie, korzystając z produktów o niskich opłatach. Możesz wykupić osobną polisę ubezpieczeniową, która ochroni Cię przed ryzykiem. Oprócz oszczędności na opłatach, otrzymujesz również możliwość anulowania polisy w dowolnym momencie, bez wysokich opłat za wcześniejsze rozwiązanie umowy.

Inną pułapką jest przepłacanie składek pomimo stosunkowo niskiego ryzyka. Jeśli nie mamy dzieci (lub innych osób na utrzymaniu), zgromadziliśmy duży majątek i spłaciliśmy większość długów, prawdopodobnie nie potrzebujemy dużej ochrony ze strony firmy ubezpieczeniowej. Z tego powodu opłaca się stopniowo zmniejszać sumę ubezpieczenia w miarę wzrostu majątku, bo większą część potencjalnych wydatków będziesz w stanie pokryć ze środków, które w międzyczasie zgromadziłeś.

Tu pojawia się kolejna pułapka - płacenie za ryzyko, od którego nie będzie już ubezpieczenia. Wiele osób wybiera ubezpieczenie na życie, w ramach którego będzie płacić takie same składki aż do śmierci (więc cena odzwierciedla zwiększone ryzyko w późniejszym okresie życia). Tymczasem średnia długość polisy ubezpieczeniowej to 6-7 lat. Klienci będą więc niepotrzebnie płacić za przyszłe ryzyko, którego polisa nie będzie już obejmować.

Ostatnią wadą ubezpieczeń są wyłączenia. W wielu sytuacjach Ty i Twoja rodzina możecie nie dostać od ubezpieczyciela nic. Umrzesz wykonując zawód, który polisa wyklucza z zakresu ubezpieczenia? Doznasz trwałego urazu w trakcie uprawiania sportu, który uznany został za ekstremalny? W obu przypadkach zapomnij o roszczeniu ubezpieczeniowym.

Ponadto dochodzenie pieniędzy w umowie z wieloma wyłączeniami jest uciążliwe administracyjnie. Firma ubezpieczeniowa prawdopodobnie poprosi o raporty medyczne i podobne dowody, co będzie wymagać sporo czasu i biegania po urzędach. W dzisiejszych czasach, gdy czas to pieniądz, zapewne wszyscy chcemy uniknąć takich biurokratycznych obciążeń, a także dodatkowego stresu.

Komu opłaca się wykupić ubezpieczenie?

Na podstawie poprzednich rozdziałów uważamy, że warto wykupić ubezpieczenie, jeśli spełniasz jeden lub więcej z poniższych warunków:

• możesz uzyskać niskie składki,
• masz długi oraz niewielki majątek,
• jesteś narażony na zwiększone ryzyko.

Niskie składki

Tak długo, jak firma ubezpieczeniowa postrzega Cię jako osobę o stosunkowo niskim ryzyku, będzie oferować Ci na tanie ubezpieczenie. Dla przykładu, w przypadku ubezpieczenia na życie (ryzyko śmierci lub poważnej choroby), młodzi ludzie mogą uzyskać znacznie atrakcyjniejszą cenę.

W przypadku ubezpieczenia wypadkowego, jeśli masz więcej niż 25 lat, czyste konto wykroczeń drogowych i tańszy, nienajstarszy samochód, będzie to grało na Twoją korzyść.

Długi oraz niewielki majątek

W przypadku śmierci, długotrwałej choroby lub niezdolności do pracy, potrzebujesz wystarczającej ilości pieniędzy, by pokryć wydatki i spłacić długi. Jeśli go nie masz, te ryzyka będą wisiały nad Tobą jak miecz Damoklesa. Lepiej założyć więc ubezpieczeniowy „hełm”. Dotyczy to zwłaszcza ludzi młodych lub tych, którzy dopiero niedawno zaczęli gromadzić swój majątek i potrzebują jeszcze wiele czasu, aby go zbudować.

Zwiększone ryzyko

Jeśli wykonujesz pracę fizyczną, jesteś obciążony genetycznie skłonnością do ciężkich chorób lub często prowadzisz samochód, jesteś narażony na większe ryzyko wystąpienia wymienionych wyżej wydatków. Należy jednak uważać na wyłączenia i screening. Wielu ubezpieczycieli może nie obejmować tego ryzyka lub próbować obciążyć Cię wyższą ceną. Najlepiej więc szukać oferty z minimalną liczbą wyłączeń i screeningów.

Jak wybrać ubezpieczenie?

Jeżeli do tej pory uświadomiliśmy Ci, że warto się ubezpieczyć, będziesz musiał wybrać jedną z dostępnych ofert. Zalecamy, aby przy dokonywaniu wyboru wziąć pod uwagę kilka kryteriów.

Pierwszym z nich jest cena. Nikt nie chce płacić niepotrzebnie wysokich składek ubezpieczeniowych. Miej jednak na uwadze, że ceną taniego ubezpieczenia może być szereg wyłączeń i biurokratycznych opóźnień w przypadku wystąpienia szkody.

Szukaj więc polisy ubezpieczeniowej o dobrym stosunku jakości do ceny. Zdecyduj, od jakich ryzyk chcesz być ubezpieczony i znajdź oferty, które je obejmują. Dopiero potem szukaj wśród nich jak najniższych składek. W kalkulacji uwzględnij wszystkie opłaty.

Wybierając rodzaj ubezpieczenia, uważaj też, by nie wydawać niepotrzebnie pieniędzy na ryzyka, które dopiero pojawią sie w przyszłości, a których polisa nie będzie już obejmować. Model, który nie ustala tej samej składki na całe życie, ale stopniowo ją dostosowuje, może być więc bardziej odpowiedni.

To prowadzi nas do kolejnego kryterium: elastyczności. Okoliczności się zmieniają, a zgromadzony majątek z czasem rośnie. W przyszłości nie będzie Ci więc potrzebna taka sama suma ubezpieczenia. Dobrze jest mieć więc możliwość stopniowego zmniejszania sumy ubezpieczenia lub całkowitej rezygnacji z ubezpieczenia w dowolnym momencie.

Ostatnim kryterium, które należy wziąć pod uwagę, jest obciążenie administracyjne związane z wyłączeniami oraz screeningiem. Bieganie po lekarzach i oddziałach jest stresujące, czasochłonne i niewygodne. Znalezienie umowy z minimalną ilością wyłączeń oraz screeningów pozwoli zaoszczędzić Twój czas i nerwy.