W Finax powtarzamy to wielokrotnie - fundamentem skutecznego zarządzania pieniędzmi są zdrowe nawyki i postawy w zakresie finansów, zbiorczo rozumiane jako odpowiednia edukacja finansowa. Ucieszył nas więc fakt, że temat ten trafił wprost na platformę streamingową Netflix, która na początku września udostępniła film dokumentalny "Jak mądrze wydawać pieniądze“ (ang. Get smart with money).

Fabuła tego dokumentu nie jest niczym nadzwyczajnym Na przestrzeni dwunastu miesięcy śledzimy życiową drogę czterech wybranych osób (i ich rodzin), które w ramach "castingu" opisują największe wyzwania, jakie stoją przed nimi w związku z pieniędzmi. Każdy uczestnik dokumentu otrzymuje doradcę finansowego lub trenera, który pomoże mu w jego wyzwaniach finansowych i poprowadzi go w drodze do edukacji finansowej. 

Kim są bohaterowie „Jak mądrze wydawać pieniądze“?

Pierwszą osobą, którą poznajemy, jest Lindsey. Młoda kobieta, która, jak sama mówi, żyje od wypłaty do wypłaty, podjęła dwie prace, aby wyrwać się z tego błędnego koła. Głęboko w sercu jest artystką, ale nigdy nie znalazła sposobu (lub nie pokazano jej sposobu), aby przekształcić te umiejętności i talent w pieniądze.

Drugą jest były zawodowy gracz futbolu amerykańskiego Jalen "Teez" Taborn, który poprzez swoją karierę sportową doszedł bardzo szybko (i bardzo wcześnie) do stosunkowo dużych pieniędzy. To, co mu się przytrafiło, zdarza się w takich przypadkach bardzo często.-Zaczął lekkomyślnie trwonić majątek na bzdury. Gdy jego zawodowa kariera sportowa dość gwałtownie dobiegła końca, okazało się, że jego oszczędności szybko się kończą.

Trzecia osoba to młoda matka, która wynosi z rodziny dwa toksyczne nawyki finansowe: "kupię to sobie, bo mam prawo się wynagradzać" oraz "chcę się uszczęśliwić". Oprócz kolosalnego kredytu studenckiego ma także kilka kart kredytowych, których limit szybko wyczerpuje każdego miesiąca (zazwyczaj na niepotrzebne rzeczy), żyjąc później w napięciu, na przykład, gdy jej niemal 20-letni samochód przestaje działać i nie stać jej na naprawę.

Ostatni z nich to rodzina z klasy średniej prowadząca pozornie bardzo wygodne życie. Choć ojciec stracił pracę w czasie pandemii i stał się "pełnoetatowym ojcem", jego żona ma dobrze prosperującą pracę, a jej dochody ciągle wzrastają. Mimo to, a może właśnie z tego powodu, wydają niepotrzebnie duże sumy, mając jednocześnie poczucie, że tak dobrze będzie już zawsze i nie muszą obawiać się emerytury.

Ich finansowymi przewodnikami są cztery bardzo różne osobowości - Peter Adeney (czyli Mr. Money Mustache), Tiffany Aliche (The Budgetnista), Ross Macdonald (Ro$$ Mac) i Paula Pant (z Affordanything.com).

Czego możemy się nauczyć?

Jeśli szukasz magicznych porad i sztuczek, które pozwolą Ci bez trudu rozwiązać problemy finansowe lub szybko się wzbogacić, nie znajdziesz ich. Prawdziwa wiedza finansowa i uważne zarządzanie pieniędzmi nie polega na tajemnych skrótach, ale na kilku podstawowych zasadach: nie wydawaj lekkomyślnie, kupuj przede wszystkim to, czego naprawdę potrzebujesz, a zaoszczędzone pieniądze inwestuj. Peter Adeney, czyli Mr. Money Mustache, ujmuje to w filmie dość dosadnie: "Obchodzenie się z pieniędzmi nie jest skomplikowane, ale zasady F.I.R.E. idą wbrew obecnemu konsumpcjonizmowi, które podprogowo zmusza nas do kupowania rzeczy, których tak naprawdę nie potrzebujemy."

I to odkrycie jest właściwie główną zaletą całego dokumentu. W swojej treści nie skupia się przede wszystkim na "technicznej" naturze pracy z pieniędzmi, ale na tym, jak zmienić nastawienie zwykłych ludzi wobec pieniędzy i wprowadzić ich na drogę do (większej) wolności finansowej.

Pierwsza z wymienionych, Lindsey, na początku nie ma pojęcia, jak zmonetyzować swoje zdolności artystyczne. Wystarczy jednak kilka prostych wskazówek od doradcy finansowego, by otworzyły się przed nią zupełnie nowe horyzonty. Zakłada mały biznes związany z dog-sittingiem i wyprowadzaniem psów, dostaje zlecenie na mural artystyczny i rozpoczyna współpracę z marką modową jednego ze stałych bywalców pubu, w którym pracowała jako kelnerka, do którego zwróciła się bezpośrednio po kilku tygodniach wahań.

Teez Taborn początkowo nie ma pojęcia, czym są inwestycje, ETF-y czy indeks S&P 500, a wiadomo, że każdego z tych słów boi się bezgranicznie. Zamiast inwestować, kieruje swoje pieniądze w złote łańcuszki, drogie designerskie trampki czy biżuterię. Dopiero interwencja doradcy finansowego doprowadzi go do zrozumienia potęgi procenta składanego, pasywnego inwestowania i uczciwej dyscypliny finansowej.

Młodej mamie wystarczy doradzić, aby pieniądze ze swojej wypłaty wkładała bezpośrednio do kilku "kopert", które pokryją jej główne potrzeby finansowe, więc nawet straszna awaria samochodu (która prędzej czy później nadejdziey) nie zrujnuje jej finansowo. Udaje jej się także stopniowo spłacać zadłużenie na kartach kredytowych, tak, że pod koniec dokumentu staje się stosunkowo pewna, że spłaci swój kredyt studencki.

Największe zmany wprowadza jednak prawopodobnie rodzina, pod kierunkiem Mr Money Mustache. Wprowadza ich on na drogę do finansowej niezależności za pomocą metodologii F.I.R.E., pokazując, jak z jednej strony zbudować poduszkę finansową, która wystarczy im na życie, a jednocześnie zacząć cieszyć się pieniędzmi... w inny sposób. Racjonalizacja zakupów ("każdego wieczoru wydajesz na jedzenie jak na bankiet") i sprzedaż niepotrzebnie dużego i obciążającego finansowo domu to tylko dwa z licznych kroków, które musiała podjąć ta rodzina.

Owszem, do tego dokumentu można mieć wiele zastrzeżeń, patrząc przez pryzmat sceptycznego środkowoeuropejczyka. Nie zmienia to jednak jego aktualności i znaczenia - zwłaszcza w dzisiejszych czasach. Zwyczaje zakupowe mieszkańców Polski, Czech czy Słowacji są bardzo podobne do tych opisanych w dokumencie. Niektóre reakcje czy podejścia do radzenia sobie z sytuacją poszczególnych osób mogą wydawać się zbyt uproszczone, ale nie mam złudzeń co do obecnej rzeczywistości w naszej przestrzeni geograficznej.

Według statystyk Krajowego Rejestru Długów, Polacy są zadłużeni na ponad 45,2 miliardów. Długi ma ponad 2 400 000 naszych rodaków, z czego wynika, że przeciętny dług wynosi 18 651 zł (dane na 30.06.2022). Tymczasem jeszcze pół roku wcześniej wartość naszych długów wynosiła około 800 milionów mniej, co stanowi znaczący wzrost. Zgodnie z wynikami badania Związku Banków Polskich, swoją wiedzę w zakresie finansów zaledwie 30% Polaków ocenia na dobrą lub bardzo dobrą, 33% na przeciętną, natomiast 37% respondentów deklaruje poziom niski lub bardzo niski.

To świetnie, że temat edukacji finansowej, metodologii F.I.R.E., dyscypliny finansowej i inwestowania pasywnego znalazł się w debacie publicznej, bo pieniądze to coś, z czym mamy do czynienia co najmniej kilka razy dziennie. Dokument pokazuje między innymi, jak poprawa sytuacji finansowej pomaga im w ich psychicznym samopoczuciu. Jest to niewątpliwe potwierdzenie odwiecznego powiedzenia mojego najlepszego przyjaciela: "kiedy masz swoje pieniądze pod kontrolą, to mniej się martwisz".

Poświęć temu dokumentowi 90 minut swojego czasu. Gwarantuję, że nie będziesz żałować. A jeśli chcesz poznać inne filmy dotyczące tej tematyki, które warto obejrzeć, koniecznie zajrzyj do naszego wpisu, w którym polecamy 10 filmów o finansach i inwestowaniu.