IKE kontra OIPE - podobieństwa

Indywidualne Konta Emerytalne to największy pod względem wartości aktywów składnik polskiego trzeciego filaru. Na koniec czerwca 2024 roku własne IKE posiadało już 811 tys. Polek i Polaków, a ich łączna wartość wyniosła niemal 16 miliardów złotych. Dużo? Pozornie tak, choć w praktyce oznacza to, że przeciętny Polak ma na swoim koncie… 19 722 złotych, a zatem mniej, niż wynosi roczny limit wpłat.

Mało, prawda? Może dlatego, że np. z badań profesora Waliszewskiego wynika, że większość ankietowanych nie jest zadowolona z wyników swoich IKE. Próbując szukać przyczyn niezadowolenia, można sięgnąć do struktury rynku. Zdecydowanym liderem wśród kategorii IKE są fundusze inwestycyjne, które przyciągnęły do siebie już 53% wszystkich posiadaczy takiego konta. Plasujące się na drugim miejscu zakłady ubezpieczeniowe świadczą IKE zaledwie dla 22% posiadaczy tego konta. Natomiast domy maklerskie prowadzą 14% wszystkich kont IKE w Polsce. Cały rynek na koniec 2022 pod względem liczby klientów dzielił się tak:

IKE na swoje wyniki i opinie pracuje od 2004 roku. OIPE urodził się w październiku 2024, gdy na polskim rynku pojawiła się Europejska Emerytura z Finax. Czy popularnością pobije IKE? Warto odwołać się znowu do badań profesora Waliszewskiego. Pytani o to, czym powinien się charakteryzować dobry produkt emerytalny, odpowiadacie tak:

Coś Wam to przypomina? OIPE, w tym także nasza Europejska Emerytura, został tak zbudowany, by spełniać tych pięć głównych wymogów. Spełniają je także niektóre IKE, choć akurat we wspomnianym badaniu, większość ankietowanych nie jest zadowolona z wyników swoich IKE.

1. Cel

Podstawowym podobieństwem jest oczywiście cel. IKE i OIPE to rachunki służące do gromadzenia oszczędności na emeryturę. Dane demograficzne w Polsce, ale i w całej Unii Europejskiej nie prezentują się dobrze. Stopa zastąpienia będzie w następnych latach dramatycznie spadać. Szczegółowo ten temat omawia Klaudia w wideo Emerytura: wcześniej czy lepiej, czyli o polskim systemie emerytalnym. Jeszcze kilkanaście lat temu nikt z 20-30 latków nie myślał o oszczędzaniu na emeryturę, w dzisiejszych czasach to wręcz obowiązek w tym wieku. Tak więc do dzieła!

2. Podatki (a raczej ich brak)

Najbardziej interesująca kwestia to oczywiście ulga podatkowa, z jaką mamy do czynienia w przypadku tych kont. Spełniając warunki ukończonych 60 lub 55 lat (oraz uzyskaniu uprawnień emerytalnych) i wpłat w pięciu różnych latach kalendarzowych, możemy wypłacić środki bez płacenia podatku od zysków kapitałowych. Jest to spora ulga, ponieważ chodzi o 19% wypracowanego zysku. Oczywiście, podatek zapłacimy, jeśli wypłacimy środki wcześniej.

3. Limity

Drugą istotną kwestią jest oczywiści limit wpłat. Inwestorzy pewnie woleliby, aby taki limit nie występował, jednak jest on ograniczony do trzykrotności prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej na dany rok. Dla przykładu limit ten w bieżącym dla IKE roku wynosi 20 805 zł. Parę dni przed wprowadzeniem OIPE w Polsce Pani Minister Rodziny i Polityki Społecznej podała limit na nowym koncie. W bieżącym roku ten limit będzie wyższy dla OIPE i będzie wynosił 23 472 zł (od 2024 roku limity OIPE i IKE będą takie same).

Warto wspomnieć, że limit ten na IKE w ostatnich latach dynamicznie rósł (w 2013 roku wynosił 11 139 zł) i możemy się spodziewać, że będzie jeszcze wyższy w 2024 roku. W projekcie ustawy budżetowej na 2024 rok rząd zapisał, że prognozowane przeciętne miesięczne wynagrodzenie w przyszłym roku wyniesie 7 824 zł brutto – tak więc prognozowany limit na OIPE oraz IKE może wynieść nawet 23 472 zł. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można więc założyć, że limit będzie systematycznie rósł, jak to się działo przez ostatnie dwie dekady:

Pamiętaj, że: 

• Możesz jednocześnie posiadać IKE i OIPE. Każdy produkt ma osobny limit.
• Oba produkty są indywidualne, więc np. jeśli rozliczasz się z mężem/żoną, macie dwa niezależne limity
• Możliwy jest transfer całości środków z IKE do OIPE

IKE kontra OIPE - różnice

Trochę podobieństw pomiędzy tymi kontami jest, w końcu nie bez powodu OIPE jest nazywane „europejskim IKE”. Przejdźmy teraz do różnic. Tych mamy znacznie więcej. Opiszę oczywiście te najbardziej istotne.

1. Regulacje

Pierwsza kwestia - kto ustanowił prawo odnośnie produktów. Indywidualne Konto Emerytalne jest oparte o polskie regulacje, tak więc jeżeli będą wprowadzane jakieś zmiany, to będzie to na poziomie naszego parlamentu. Część inwestorów rezygnuje z korzystania z III filaru emerytalnego, ponieważ obawiają się (moim zdaniem bezpodstawnie) powtórki z sytuacji z 2014 roku, związanej z oszczędnościami Polaków na OFE.

Podstawą OIPE jest prawo Unii Europejskiej. To na poziomie właśnie UE były ustalone ogólne zasady odnośnie tego produktu emerytalnego. Oczywiście każdy kraj bardziej szczegółowe zasady funkcjonowania dostosowuje do swojego prawa. Jednak oczywiście mamy nadrzędność prawa UE.

2. Transgraniczność

Czasy się zmieniają, coraz częściej przeprowadzamy się do innych krajów UE, gdzie podejmujemy pracę. Bywa też, że nie zmieniamy pracodawcy, ale w ramach jednej firmy przenosimy się do innego kraju. IKE jest rozwiązaniem dedykowanym nowym rozwiązaniom emerytalnym oraz podatkowym. Jeżeli ktoś często zmienia kraj zamieszkania, to może chcieć swoje oszczędności emerytalne przenieść ze sobą. IKE nie daje takiej możliwości, natomiast w przypadku OIPE jest to możliwe. Jeżeli w przyszłości przeprowadzimy się do innego kraju UE, to możemy nadal oszczędzać na swoim koncie OIPE.

Zobacz także, dla kogo szczególnie przeznaczone jest OIPE >>

3. Portfel

Podstawową różnicą pomiędzy OIPE w Finax a IKE maklerskim jest decyzyjność. W przypadku IKE maklerskiego to my za każdym razem podejmujemy decyzje w co inwestujemy. Przykładowo, jeżeli co miesiąc wpłacamy na IKE 200 zł, to musimy złożyć dyspozycję. Czyli jeżeli planujemy co miesiąc, część naszej wypłaty przeznaczać na ten typ oszczędności to musimy założyć, że przez kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt lat, będziemy musieli zrobić przelew, wejść na nasze konto maklerskie i złożyć dyspozycję kupna papierów wartościowych.

W krótkim terminie czasu wydaje się to proste, a może nawet być ekscytujące – w końcu jestem inwestorem! Ale w długim czasie, przy natłoku obowiązków dnia codziennego możemy o tym zapominać lub nawet może to być ciężarem. Poza tym na inwestora będą oddziaływały różne czynniki, z których istnienia może na początku sobie nie zdawać sprawy.

Pierwszy z nich i chyba najważniejszy, to psychologia. W trudnych momentach może być nam ciężko zalogować się na konto maklerskie i złożyć zlecenie kupna w momencie, gdy w mediach wieszczą kolejny koniec świata na giełdach. A uwierzcie mi, takie informacje pojawiają się bardzo często. Będzie nam wtedy ciężko podjąć decyzję, będziemy się wahali, może zrezygnujemy z zakupu – co może być niezgodne z naszym planem inwestycyjnym, co jest drugim czynnikiem.

Każdy z nas kupując akcje, ETF’y czy nawet aktywne fundusze inwestycyjne powinien mieć przygotowaną strategię. W długim terminie przestrzeganie tej strategii, może być sporym wyzwaniem. Po drodze może pojawić się bardzo wiele krótkoterminowych ‘okazji’ do szybkiego zarobienia. Kilka przykładów z ostatnich lat? Krypto waluty, NFT czy inne instrumenty, o których swego czasu było głośno.

W przypadku OIPE sprawa jest prostsza. W związku z tym, że są w nim przygotowane strategie to my wpłacamy środki (może być oczywiście ustawiony przelew automatyczny) i one od razu są inwestowane zgodnie z założeniami naszej strategii. Dla części inwestorów będzie to bardzo duże ułatwienie, bo nie będą musieli poświęcać czasu na zlecenia.  Poza tym w czasie zawirowań na rynkach nie będziemy się zastanawiać czy inwestować.

Oczywiście dla wielu inwestorów brak poczucia kontroli może być pewnym problemem. Zwłaszcza gdy na rynku pojawią się zawirowania, a w raz z nimi potrzeba reakcji. Wtedy wielu z nas łamie swoje zasady i decydują się na sprzedaż w strachu. A jak mówi giełdowe powiedzenie: kiedy sprzedajemy w strachu, to sprzedajmy tanio.

Pamiętaj, że inwestowanie wiąże się z ryzykiem. Więcej informacji o ryzyku>>

Portfel wpływa na zyski, a zatem przejdźmy do nich.

4. Opłaty

W przypadku OIPE europejski ustawodawca ograniczył możliwość maksymalnej łącznej opłaty w wysokości 1% rocznie. Uważam, że takie ograniczenie jest bardzo dobre dla inwestora, który może oszacować maksymalne koszty jakie poniesie przy inwestycji oraz nie daje możliwości dostawcom na zawyżanie tej opłaty. W Finax zdecydowaliśmy się na jeszcze niższą opłatę, w wysokości 0,6% + VAT (ten słowacki) razem 0,72%. W funduszach ETF, które składają się na portfele Europejskiej Emerytury, zaszyte są też opłaty dla ich dostawców. Wynoszą około 0,16%-0,18% rocznie.

A jak ma się to w stosunku do IKE? Tu bezpośrednio możemy tę opłatę porównać do IKE w TFI, gdzie opłaty różnią się w zależności od rodzaju funduszy, ale u najpopularniejszych dostawców w Polsce opłata za zarządzanie może wynieść nawet 2%. Jednak jest to jedynie opłata za zarządzanie, do tego mogą dojść opłaty za otwarcie, dystrybucję czy też zamknięcie rejestru. Tak więc łącznie opłaty mogą, chociaż nie muszą, być znacznie wyższe.

Jeżeli chodzi o IKE maklerskie to związku z rodzajem tego konta, sami podejmujemy decyzje inwestycyjne, nie ma opłaty za zarządzanie. Za to występuje opłata za każde zlecenie kupna i sprzedaży. W przypadku inwestycji na rynkach zagranicznych prowizje mogą wynosić od 0,29% min. 14 zł do nawet 0,38% min. 55 zł od każdego zlecenia. Często prowizja maklerska jest pomijana przez inwestorów w analizie kosztów. Jednak w długim terminie może ona mieć bardzo duży wpływ na wynik naszych inwestycji. Zwłaszcza jeżeli regularnie inwestujemy małe kwoty.

Jak otwarcie i prowadzenie konta IKE w domach maklerskich jest bezpłatne tak zdarza się, że jeżeli chcielibyśmy zmienić dostawcę IKE przed upływem 12 miesięcy do musielibyśmy się liczyć z opłatą w wysokości nawet 150 zł.

5. Wypłata transferowa

Kiedy rozmawiamy o inwestowaniu środków przez 20, 30 czy nawet 40 lat, powinniśmy mieć na uwadze, że być może będziemy chcieli przejąć kontrole nad naszym rachunkiem lub zdecydujemy się oddać nasze środki w zarządzanie. Wtedy będziemy mogli dokonać wypłaty transferowej i przenieść nasze środki na inny rachunek. W przypadku IKE jest to możliwe pomiędzy różnymi kontami IKE jak i również raz możemy przenieść środki z IKE na OIPE (nie zmniejszając limitu w danym roku przy pierwszej wypłacie).

Natomiast środki z OIPE możemy przenieść jedynie na inne OIPE. Jest to pewien minus, ponieważ nie mamy możliwości przeniesienia naszych środków na przykład w sytuacji gdybyśmy chcieli podejmować decyzje inwestycyjne na własną rękę.

Co wybrać? IKE czy OIPE

Spróbujmy zwizualizować najważniejsze podobieństwa:

Nawet jeśli dokładnie przeczytałeś/aś ten tekst, nadal możesz zastanawiać się, co wybrać. IKE i OIPE są podobne do siebie, ale występują pewne różnice, które mogą wpłynąć na inwestycje w długim terminie. Znając najważniejsze różnice każdy z nas powinien sam podjąć decyzję. My oczywiście wszystkim inwestorom życzymy, by mogli na obu kontach wykorzystywać roczne limity wpłat.

Osoby, które na razie nie przeznaczają takich kwot na emerytalne oszczędności, mogą wybrać jeden z tych rachunków lub dokonać dywersyfikacji i wpłacać środki na dwa konta. Jedno bardziej pasywne (OIPE) w Finax, gdzie nasze strategie będą odpowiadały za odpowiednie lokowanie środków na rynkach finansowych. Drugie bardziej aktywne (np. IKE maklerskie), gdzie inwestor będzie mógł sam podejmować decyzje w co zainwestować.

Przed podjęciem wyboru na pewno każdy z nas powinien odpowiedzieć sobie na parę podstawowych pytań:

• Czy mam wiedzę by samemu podejmować ruchy na rynku?
• Czy mam czas by regularnie się tym zajmować przez wiele lat?
• Czy emocjonalnie wytrzymam spadki o 20 czy 30%? Czy dalej będę się trzymał swojej strategii?
• Czy na pewno chcę to robić samemu?

Zapoznaj się z także z dokumentem (OIPE KID) zawierającym kluczowe informacje dotyczące strategii 100/60 lub 80/60, który z pewnością odpowie na większość Twoich pytań. 

Po odpowiedzi na te pytania będziesz w stanie określić, który produkt jest dla Ciebie.